ارزیابی خلأ عملکرد گندم (Triticum aestivum L.) با استفاده از روش تحلیل مقایسه کارکرد (CPA) در استان گلستان

به منظور تعیین خلاء عملکرد گندم و تعیین عوامل محدودکننده عملکرد و سهم هر یک از آن­ها در ایجاد خلاء عملکرد، بر اساس اطلاعات جمع‌آوری شده مربوط به مدیریت زراعی (حدود 250 متغیر) از 684 مزرعه در سطح استان گلستان در طی دو سال زراعی 93-1392 و 94-1393، تولید گندم در سه شرایط شامل؛ دیم کم‌بازده (216 مزرعه)، دیم پرمحصول (119 مزرعه) و آبی (349 مزرعه) با استفاده از روش تحلیل مقایسه کارکرد (CPA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در هر سیستم یک مدل تولید تعیین و عملکردهای پتانسیل گندم تخمین زده شد که در شرایط دیم کم‌بازده، دیم پرمحصول و آبی به ترتیب 5025، 7954 و 8029 کیلوگرم در هکتار بود. با توجه به اینکه متوسط عملکرد این مزارع به ترتیب 1966 ، 3985 و 3936 کیلوگرم در هکتار بود، بنابراین خلأ عملکرد 60، 50 و 51 درصد تخمین زده شد. دلایل ایجاد این خلاء به ترتیب اهمیت در شرایط: الف- دیم کم‌بازده: عدم استفاده از دستگاه کاشت بذر در داخل بقایا (32 درصد)، وضعیت نامناسب بستر (17 درصد)، عدم محلول‌پاشی عناصر غذایی (15 درصد)، عدم استفاده از گاوآهن قلمی (15 درصد)، عدم مصرف علف‌کش (13 درصد) و عدم مصرف بهینه کود نیتروژن (9 درصد)؛ ب- دیم پر‌محصول: عدم وارد کردن بقولات در تناوب (26 درصد)، مساحت کم مزارع (21 درصد)، عدم مصرف بهینه کود نیتروژن (15 درصد) ، عدم مصرف بهینه کود پتاسیم (12 درصد)، عدم مصرف کود دامی (11 درصد)، عدم استفاده از زیرشکن (10 درصد) و عدم استفاده از قارچ‌کش (5 درصد)؛ ج- آبی: آبیاری (27 درصد)، عدم مصرف بهینه کود نیتروژن (25 درصد)، عدم رعایت تاریخ کاشت بهینه (20 درصد)، عدم استفاده از رقم مناسب (10 درصد)، عدم استفاده از زیرشکن (9 درصد) و عدم استفاده از فاروئر (8 درصد) بودند. به نظر می‌رسد که با مدیریت صحیح مزارع و در نظر گرفتن عوامل خلاء عملکرد ذکر شده، می‌توان عملکرد دانه گندم در استان گلستان را در مزارع دیم کم‌بازده در حدود 3000 کیلوگرم در هکتار و در مزارع دیم پرمحصول و آبی در حدود 4000 کیلوگرم در هکتار نسبت به عملکردهای فعلی کشاورزان، افزایش داد.